Yapay zeka yakında kullandığımız her işletim sistemi ve uygulamanın bir kesimi olacak gibi görünüyor. Microsoft’un son sürüm işletim sistemi Windows 11’e birçok AI özelliği getireceğini biliyorduk, lakin her beklediğimizden de hızlı gelişiyor. Hatta beklemediğimiz yenilikler görmeye başladık: Bugün Recall adı verilen farklı bir yapay zeka fonksiyonunu masaya yatırıyoruz. Microsoft, Copilot+ PC’lerini tanıttığı bir aktiflik düzenlemişti. Şirket bir bilgisayarı yapay zeka bilgisayarı olarak tanımlamak için en az 40 TOPS (Trillion Operations Per Second-Saniyede Trilyon İşlem) seviyesinde işlem gücü sağlamasını istiyor. Snapdragon X Seçkine ve X Plus bu ihtiyaçları karşılayan NPU’lardan ikisi. Yazılım devi, aynı vakitte NPU’nun yeteneklerini göstermek için günlük PC iş akışınızın anlık manzaralarını otomatik olarak alan ve bir zaman çizelgesi oluşturan bir yapay zeka özelliği de duyurdu: Artık Recall’ın ayrıntılarına birlikte bakalım. Recall, birkaç saniyelik aralıklarla ekranınızın imgelerini yakalıyor, bu içeriği analiz etmek ve önceliklendirmek için aygıt üzerindeki yerel yapay zekayı kullanıyor. Windows 11’de bulunan özellik, bilgisayarınızda yaptığınız her şeyi doğal dil kullanarak semantik bir şekilde arayabilmenizi sağlayarak Windows’a fotoğrafik bir hafıza kazandırıyor ve kullanıcının sadece tanımlayarak bir şeyler aramasına imkan tanıyor. Özellik arka planda çalışıyor, bilgisayarınızda yaptığınız her şeyin kaydını tutuyor, hangi uygulamalara yahut arayüzlere baktığınızdan bağımsız olarak gördüğü her şeyi belgeleyebiliyor. Bilgisayarımızda yaptığımız her şeyi izleyebiliyor, kıymet sırasına koyabiliyor ve hepsini daha sonra arayabileceğimiz anılara dönüştürüyor. Deneyim aygıt üzerinde oluşturuluyor ve bilgileri işlemek için bulutla iletişim kurulmuyor. Diğer bir deyişle, yapay zeka çipi NPU sayesinde daima olarak arka planda bazı süreçler yapılıyor. Kayıtlar da bilgisayarın kendi hafızasında tutuluyor. Bu hem saklılık hem de performans nedenleriyle önemli. Microsoft, Windows Recall’ın kaydedilen içeriği işlemek için NPU’ya dayandığını söylüyor. Böylelikle gecikme de en az düzeyde kalıyor. Daha da değerlisi, Microsoft anlık görüntülerin içeriğini göremiyor. En azından biz bu türlü biliyoruz. Recall’ı kullanmak için Copilot+ markalı bir bilgisayar kullanıyor olmanız gerekiyor. Fakat bazı kişiler çeşitli prosedürler buldu ve farklı sistemlerde özelliği etkin etmeyi başardı. Bu mevzuya daha sonra değineceğiz. Microsoft, 20 Mayıs 2024’te Copilot+ PC’leri duyurdu ve şirketin Windows Recall gibi tecrübeler için özel olarak tasarlanmış yeni nesil Windows PC’lerin hayatımıza girmeye başladığını söyledi. Yani Copilot+ etiketli olmayan bir bilgisayarda bu özelliği en azından ilk etapta kullanamayacağız. Windows Recall bilgisayarlarda otomatik olarak etkinleştirilmeyecek. Windows suram işlemi sırasında kullanıcılar bu özelliği el ile aktifleştirecek. Kullanıcı Windows heyetim işlemi sırasında devre dışı bırakırsa, Başlat menüsünde bulunan Windows Recall uygulamasını başlatarak daha sonra kurabilecek. Recall’un suramı ve kullanımı ise epeyce basit. Üç ipucundan oluşan hızlı bir başlangıç kılavuzu yer alıyor. Sonrasında sistem özelliğin çalışması için gereken AI bileşenlerini indirmenizi istiyor. Bu yapay zeka bileşenleri olmadan Windows Recall anlık görüntüleri analiz edemiyor ve ölçeklendiremiyor. Belgelerin boyutu birkaç GB boyutunda, indirme müddeti de irtibata göre değişiklik gösterecektir. Ek bir not olarak, yazılım devinin son hizmeti bir Microsoft hesabı kullanmıyor, ayrıyeten ilk heyetim tamamlandıktan sonra çevrimdışı olarak kullanılabiliyor.
Semantik Arama Recall semantik arama üzerine inşa edilmiş. Uygulama, bir arama çubuğu ve uygulamanın üst kısmı boyunca uzanan bir zaman çizelgesi içeriyor ve kullanıcıların gördüğünüzü hatırladığınız şeylere dayalı olarak anıları bulmasını sağlıyor. Windows bilgisayarınızda yaptığınız her şeyi kaydediyor ve kıymet sırasına koyuyor. Bu sayede rastgele bir işlemi tekrar arayabiliyorsunuz. Örneğin birkaç gün önce alışveriş sitesinde kırmızı renkli bir pantolona rastladınız, lakin sonrasında sitenin ve eserin ismini unuttunuz. Recall ile “kırmızı pantolon” halinde arama yaptığınızda, ekranda kırmızı bir pantolonun göründüğü tüm anları bulmak için anlık manzaralarınız arasında hızlı bir şekilde arama yapabiliyor. Windows Recall’ın doğal dil kullanarak arama yapabilmeye imkan sağlaması dikkat cazibeli. Kullanıcılar artık doğru sonuçlara ulaşmak için katı arama tabirleriyle sınırlandırılmayacak. Örneğin arkadaşınızın bir iletileşme uygulamasından size gönderdiği fotoğrafı arıyorsanız, “Ahmet’in birkaç gün önce WhatsApp üzerinden bana gönderdiği fotoğrafı bul” formunda istekte bulunmanız kâfi. Microsoft’un bu sıra dışı özelliği, yakaladığı anılarla birlikte sizin için sonuçlar üretecek. Her türlü hususta her şekilde arama yapabilirsiniz. İş hayatınız, internet gezintiniz, dökümanlarınız, web sayfasında karşılaştığınız rastgele bir ürün ve bilgisayar ortamında yaptığınız her şey. Arama sonuçları tam/yakın eşleşmelerin yanı sıra ilgili eşleşmeleri de içerecek. Yakın eşleşme, en az bir arama terimi sözcüğü içeren eşleşme çeşidi; ilgili arama ise arama teriminizde kullanılan anahtar sözcüklere emsal öğeleri içeriyor.
Örneğin T-Rex için arama yaparsanız diğer dinozor tipleri için de sonuçlar görebilirsiniz.
Anlık Görüntüler Recall’ın sihrini gerçekleştirebilmesi için birkaç saniyede bir ekranınızın anlık imgelerini alması gerekli. Deneyimleme fırsatı bulanlar müddetin 4-5 saniye kadar olduğunu söylüyor. Bunun gerçekleştiğini son kullanıcılar fark etmeyecek, lakin Görev Çubuğunda kalıcı bir Geri Çağırma simgesi bulunacağından sürecin etkin olduğunu anlayabileceğiz. Windows Recall, anlık görüntülerin üzerindeki etkileşimli öğeleri analiz etmek ve aktifleştirmek için yapay zekadan yararlanıyor. Bir anlık görüntü seçtiğinizde, “screenray” özelliğiyle metin ve görüntüleri direkt anlık imajdan kopyalayarak masaüstünde çalışmakta olan uygulamalara yapıştırabiliyoruz. Nitekim çok kullanışlı ve yararlı bir işlev. Ayrıca görünür URL’ler tıklanabilir irtibatlara dönüştürülüyor ve kullanıcı direkt varsayılan tarayıcı ile o web sayfasına yönlendiriliyor. Bunun yanında, uygulama takviyesine bağlı olarak, anlık imajın altında bir Word belgesi yahut .jpeg gibi anlık imgede görünen evraka yahut belgeye direkt atlamanıza imkan tanıyan bir buton bulunacak. Recall, anlık görüntüleri ve ayarları duraklatmak için yerleşik bir Görev Çubuğu açılır penceresine sahip. Görev çubuğundaki Recall simgesine tıklayıp “yarına kadar duraklat” seçeneğini seçerek Recall’ın anlık görüntü alma sürecini hızlı bir şekilde duraklatabilirsiniz. Aynı arayüzden anlık imgelere de devam edebilirsiniz. Ayrıyeten ekrandaki bir uygulamanın ne zaman filtrelendiği de gösteriliyor.
Ayarlar ve Gizlilik Ayarlar kısmında değiştirilebilecek çok fazla seçenek var. Microsoft, Windows Recall’ın topladığı tüm veriler aygıtınızda yerel olarak depolandığı ve işlenmek üzere buluta yüklenmediği için kullanımının güvenli olduğunu söylüyor.
Yani tüm anlık manzaralarınız ve arama terimleriniz Microsoft tarafından görüntülenemiyor. Hepsi Device Protection (Cihaz Koruması) ve BitLocker ile bilgisayarınızda şifrelenmiş halde tutuluyor. Ek olarak, kayıt sürecinin tam olarak neleri görebileceğini ayarlayabilmemize imkan tanıyan yerleşik güvenlik ve kapalılık araçları da sunulmuş. Belli uygulamaları ve web sitelerini sadece Windows Recall ayarları sayfasına girerek filtreleyebilirsiniz. Recall ayrıyeten bir tarayıcıda özel tarama moduna girdiğinizde otomatik olarak yakalamayı durduracak. Bu ve makul web sitelerinin filtrelenmesi Microsoft Edge, Google Chrome, Firefox ve Opera’da desteklenmekte. Diğer yandan, anlık görüntüleri direkt Windows Recall uygulaması içinden yahut Windows Recall ayarları sayfasından toplu olarak silebilirsiniz. Son bir saatten son bir aya kadar olan anlık görüntüleri silmeyi seçebilirsiniz. Ayrıyeten yakalanan tüm anlık görüntüleri tek seferde silmek için de bir seçenek konulmuş. Microsoft’un Recall aktif haldeyken kullanıcıları göstergelerle uyarması önemli. Özellik etkin haldeyken, Görev Çubuğu sistem tepsisinde daima olarak bir simge yer alacak. Buradan duraklatma yapabiliyoruz ve ayarlara hızlı erişim sağlayabiliyoruz. Windows Recall içerik kontrolü içermiyor.
Bu ne demek? Yani önce bu uygulamaları ve web sitelerini filtrelemezseniz parolalar ve finansal bilgiler gibi hassas bilgileri de kaydediyor. Windows Recall uygulamasını açıp sil simgesini seçerek en son anlık görüntüleri hızlı bir şekilde silebilirsiniz. Bir bilgisayarın anlık olarak sizin her adımınızı takip ettiğini, kayıt altına aldığını düşünün. Her ne kadar süreçler yerel olarak bilgisayarın kendisinde gerçekleşse ve diğer taraflarla paylaşmasa da, bu ürkütücü bir şey. Aslında teknoloji dünyasında çoktan güvenlikle ilgili kaygılar gündeme gelmeye başladı.
Recall’un Faydaları Güvenlikle ilgili kaygılar olsa da bu hizmet kullanıcılara sayısız avantaj sağlayabilir. Windows 11 Recall içeriği algılayabiliyor, yorulmayabiliyor ve birbirleri arasında bir temas kurabiliyor. Aygıtta yaptığınız yahut gördüğünüz rastgele bir şey için doğal dil kullanarak arama yapabileceğiz. Gerçekten diyebiliriz ki, kullanıcının isteğine bağlı olarak sunduğu yararların bir sonu yok. Biraz önce kırmızı pantolon örneği vermiştik. Bunu nasıl yapıyor? Evrak ismindeki yahut meta veri bilgilerindeki anahtar sözler nedeniyle değil, imajdaki objeyi anladığı için kırmızı pantolonun tam olarak göründüğü anı geri getirebiliyor. Sahiden eksiksiz. Özelliğin gerisindeki fikir şahane zira artık evraktaki muhakkak pozisyonları, evrak isimlerini yahut anahtar sözleri hatırlamak zorunda değilsiniz. Recall ses kaydı yapmıyor yahut daima görüntü kaydetmiyor. Elde edilen anlık görüntüler daha sonra yerel olarak depolanıyor, görüntüler ve metinler de dahil olmak üzere içeriklerini anlamak için yapay zeka ile analiz ediliyor.
Windows Recall Dil Desteği Dil dayanağına gelince, şu anda İngilizce, Kolaylaştırılmış Çince, Fransızca, Almanca, Japonca ve İspanyolca gibi belli lisanlar için optimize edilmiş. Microsoft gelecekte bu dil dayanağını genişletmeyi planlıyor. Şu anda 160’tan fazla lisanda metinden metine arama yoluyla bilgisayarınızın zaman çizelgesinden anlık görüntüler alabiliyor. Bu da temel Recall özelliğinin neredeyse herkes tarafından kullanılabileceği anlamına geliyor.
Depolama Anlık görüntüler bilgisayarda yerel olarak depolandığından, yeni özellik sistemin otomatik olarak ayırdığı bir ölçü kullanılabilir alan gerektiriyor. Varsayılan olarak, Recall 256 GB depolama alanına sahip aygıtlarda 25 GB depolama alanı ayırmakta. Ancak ayrılan en az depolama alanı sistemin kapasitesine bağlı. Örnek olarak 512 GB SSD’ye sahip bir aygıtta varsayılan alan 75 GB olarak belirlenecek. 1 TB SSD’de ise tahsis 150 GB’a çıkacak. Depolama alanını artırmak yahut azaltmak için bu varsayılan yapılandırmayı ayarlardan değiştirmek mümkün.
Yapay Zeka Modelleri Recall adı verilen AI özelliği metin, görüntü, görüntü, ses ve daha fazlasını algılamak için Windows 11’e entegre edilmiş ve eş zamanlı olarak çalışan Ekran Bölgesi Algılayıcı, Optik Karakter Tanıyıcı, Doğal Dil Ayrıştırıcı, Görüntü Kodlayıcı ve Görüntü Kodlayıcı dahil olmak üzere çeşitli çok modlu daha küçük dil modellerini kullanarak anlık görüntüleri analiz etmek için gerekli NPU’yu (Sinir Sürece Birimi) kullanıyor. Her şey birçok özelliği güçlendirmek için 40’tan fazla yapay zeka modelini entegre eden yeni “Windows Copilot Runtime” sayesinde çalışıyor. Ayrıyeten modellerin kalitesini daima olarak güncellemek ve korumak için gerekli altyapıyı da sağlıyor. Geri Çağırma olarak Türkçeleştirebileceğimiz özellik aslında bir insan gibi. Bizler bir şeyi gördüğümüzde çabucak algılar, yorumlar, ilişki kurar ve bir tepki veririz. Recall da anlık görüntü yakalandıktan sonra içeriği ve bağlamı anlamak için sistem bilgileriyle birleştiriyor. Her şey, Arama dizini veritabanından farklı olan yeni “Windows Semantik Dizini (Windows Semantic Index)” veritabanına kaydedilmekte. Recall’un ne yaptığını tam olarak anlamış olmalısınız. Bir kişinin ekranınızı daima olarak gözetlediğini düşünün, çok rahatsız edici.
Bu bir insan olmasa da Microsoft tarafından geliştirilmiş, ekranı düzenli aralıklarla kaydeden bir özellik. Durumun bu türlü olması nedeniyle internet ortamında potansiyel veri saklılığı ve güvenlik riskleri gibi mevzular konuşuluyor. Hatta Recall ile ilgili “gizlilik kabusu” gibi başlıklar atılmakta. Microsoft, Recall datalarını korumak için tedbirler alındığını söyledi lakin bunlar kâfi mi? Kaydedilen veriler yerel olarak depolanıp işleniyor ve kullanıcının aygıtında şifreleme ile korunuyor. Ek olarak, kullanıcılar bâtın kalmasını istedikleri uygulamaları ve web sitelerini hariç tutabilecek. Recall’un bu kadar çok hassas kullanıcı verisini kaydedip saklayabilmesi, veri saklılığı ve güvenlik riskleri konusunda tenkitlere neden oldu. Forrester’da başkan yardımcısı ve baş analist olan Jeff Pollard, “Bence muhakkak bir zaman dilimi içinde makinede yaptığınız her şeyi eksiksiz bir şekilde yakalayan yerleşik bir keylogger ve ekran görüntüleyici, kullanıcılar için muazzam bir zımnilik kabusu ve ortalama bir kullanıcının etkin olarak yararlanacağını düşündüğüm bir şey değil” dedi. Güvenlik yazılımı tedarikçisi CultureAI’nin baş güvenlik araştırmacısı John Scott ise “Benim ilk niyetlerim bunun çok hızlı bir şekilde aksi gidebilecek bir şey olduğu yönünde” diyor. Ağ güvenliği firması SonicWall’da tehdit araştırmaları yöneticisi olan Douglas McKee, en büyük sorunun güvenlik riskleri olduğunu söyledi. McKee yaptığı açıklamada, “Microsoft Recall’ın duyurulmasıyla, yapay zeka ve teknoloji özelliklerinin ilerlemesinin potansiyel güvenlik maliyetine nasıl büyük kolaylık sağlayabileceğini bir kez daha hatırladık. Microsoft Recall ile ilgili birçok saklılık telaşı dile getirilirken, asıl tehdit saldırganların bu özellikten elde edecekleri potansiyel kullanımdır” biçimindeki kelamlara yer verdi. Recall çalıştıran bir bilgisayara erişim sağlayan saldırganlar, şifreler, çevrimiçi bankacılık bilgileri, hassas bildiriler, tıbbi kayıtlar yahut diğer kapalı evraklar dahil olmak üzere bir kullanıcının yaklaşık üç ay boyunca yaptığı her şeye potansiyel olarak erişebilecek. Sonuç olarak Recall, hassas dataları çalmak için keylogging yahut ekran kayıt yazılımı yüklemek gibi daha fazla dikkat çekebilecek diğer taktiklerden daha basit bir yol sağlayabilir. Scott’ın sözleri işlerin ne kadar ileri gidebileceğini gösteriyor: “Sistemde yerleşik olarak bulunan bir şeyi açmak varken neden keylogging yazılımı yükleyeyim? Bu farklı bir saldırı yöntemi, fakat Microsoft’un ‘Her beş saniyede bir ekran imajı alıyoruz’ ve daha da değerlisi her beş saniyede bir aranabilir ekran imgesi alıyoruz demesinden önce olmayan bir metot.” Microsoft güvenlik telaşları hakkında yorum yapmayı reddediyor. Siber saldırı riskinin yanı sıra, veri saklılığı tasaları de gündeme geldi. Birleşik Krallık’ta veri saklılığı haklarını uygulamakla görevli bir kamu kurumu olan Bilgi Komiserliği Ofisi Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “kullanıcı kapalılığını korumak için uygulanan tedbirleri anlamak” için Recall özelliği hakkında Microsoft’a yazdığını söyledi. Bir kullanıcının kişisel bilgilerine ek olarak, Recall iş arkadaşları, müşteriler yahut diğer üçüncü taraflarla ilgili bilgileri toplayabilir ve saklayabilir.
Bu bir görüntü görüşmesi sırasında da gerçekleşebilir. Scott’ın tasaları ise yersiz değil: “Recall ile hem kendinizin hem de diğerlerinin kişisel datalarından oluşan devasa bir hazine oluşturuyorsunuz ve [bunu yapmak için] çok net bir neden yok gibi görünüyor. Recall her beş saniyede bir anlık görüntü alıyorsa, imgelerinizin isimlerinizle birlikte kaydedilmesi için bana açık müsaadenizi verdiniz mi? Eşsiz bir tanımlayıcı olması için kâfi, yani burada büyük bir sorun var.” Uzun lafın kısası, Recall ile ilgili sayısız hususta kuşku var. Ayrıntılarına değindiğimiz sıra dışı yapay zeka özelliği şimdi çok yeni ve yaygın değil. Bakalım zaman içinde neler değişecek.
Güncelleme: Microsoft Geri Adım Attı, Recall’un Güvenliği Artıyor Müşteri ve düzenleyici yetkililerin kaygılarına cevap olarak Microsoft, anlık görüntü özelliğinin çalışma formunu değiştirdi. Copilot+ PC’lerin 18 Haziran’da piyasaya sürülmesinden önce yapılan bu değişiklik, Recall özelliğini isteğe bağlı hale getiriyor ve bilgileri koruyan güvenlik protokollerini geliştiriyor. Microsoft, Copilot+ dizüstü bilgisayarları eşsiz kılan yapay zeka özellik paketini tanıttığında, ilk test edenler Recall özelliğinin varsayılan olarak faal olduğunu süratlice fark etmişti. Biraz önce de bahsettiğimiz gibi: Yapay zeka ve görüntü tanımayı kullanan Recall, bilgisayarınızda yaptığınız neredeyse her şeyi aramanıza imkan tanıyor. Örneğin “kardeşim ne dedi” halinde bir soru sorduğunuzda, kardeşinizle olan son anlık mesaj dizisini yahut e-posta zincirini bulabiliyor. Bu özellik haliyle çabucak tenkit yağmuruna tutuldu. Recall ayrıyeten parolalar, sosyal güvenlik numaraları, banka bilgileri ve daha fazlası gibi bilgileri içeren görüntüleri de yakalayabiliyor. Birisi Copilot+ dizüstü bilgisayara yerel erişim sağladıysa, duyurulan yepyeni güvenlik tedbirleri bu bilgileri korumak için kâfi olmayabilir.
Neyse ki telaşların farkında olan yazılım devi yeni bir adım atmaktan geri durmadı. Yeni bir bir blog güncellemesi yayınlayan Microsoft, Recall özelliğinin belli özellikleri konusunda rotayı bilakis çevirdi. Varsayılan olarak kapalı olan yapay zeka özelliğinin çalışması için kullanıcıların artık şuurlu olarak etkinleştirmesi gerekiyor. Bununla birlikte, Recall özelliğini aktifleştirmek için bir yüz tanıma özelliği olan Windows Hello’ya kaydolmak gerekiyor. AI özelliği zaman çizelgenizi görüntülemek yahut aramak için varlığınızı kanıtlamanız gerekecek. Microsoft ayrıyeten Recall verilerinin güvenliğini de zenginleştirdi. Windows Hello Gelişmiş Oturum Açma Güvenliği (SES) tarafından korunan “tam zamanında” şifre çözme dahil ek müdafaa katmanları kullanılarak, Recall anlık görüntüleri sırf kendinizi doğruladıktan sonra şifresi çözülecek. Anlık görüntüler diğer kullanıcılar yahut yöneticilerle paylaşılmayacak. Bunun yanı sıra, dizine ve imajlara erişim için hesap sahibinin yetkilendirmesini gerekecek. Microsoft, kullanıcıların Recall’u duraklatabileceğini ve anlık manzaralarda uygulamaların ve web sitelerinin yakalanmasını engelleyebileceğini açıkladı. Ek olarak Recall’u seçtikten sonra kullanıcılar istediği zaman özelliği kapatabilecek. Bir çipten buluta güvenlik teknolojisi olan Microsoft Pluton güvenlik işlemcisi de tüm Copilot+ PC’lerde varsayılan olarak faal halde. Bu teknoloji kimlik bilgilerinin, kimliklerin, kişisel dataların ve şifreleme anahtarlarının devre dışı bırakılma yahut kaldırılma mümkünlüğünü azaltmak için Zero Trust prensiplerinden yararlanıyor.
Microsoft Pluton Güvenlik Teknolojisi Nedir?
Copilot+ PC’ler aşağıdaki sistem özelliklerini gerektiriyor:
40+ TOPS’a sahip bir NPU
16 GB RAM
256 GB depolama alanı
8 mantıksal işlemci
Bu ihtiyaçları karşılıyorsanız, Windows Recall fonksiyonunu resmi olarak Windows 11 sürüm 24H2’de etkinleştirilebilirsiniz.
13:13
