Yunanistan’ın BM Güvenlik Konseyi Üyeliği Türkiye ve Kıbrıs’ı Nasıl Etkileyecek?

Yunanistan’ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nda (BMGK) geçici üye olarak görev yapacağı iki yıllık süre 1 Ocak 2025’te başladı.

Atina, geçici üyelik dönemi için altı ana öncelik açıkladı:

• Sorunların barışçıl yollarla çözülmesi
• Uluslararası hukuk ile BM Kuralı’nın kural ve prensiplerine saygı
• Sürdürülebilir ve kalıcı barış ve kalkınma için kadının yerinin güçlendirilmesi
• İklim değişikliği ve yarattığı güvenlik riskleriyle mücadele
• Silahlı çatışmalarda çocukların korunması
• Seyrüsefer güvenliği

Türkiye açısından sorunların barışçıl yollarla çözülmesi, BM Kuralı’na hürmet duyulması ve seyrüsefer güvenliği maddeleri özellikle önem taşıyor.

Bu üç madde, doğrudan Türk-Yunan ilgilerine ve Kıbrıs meselesine temaslı olmalarıyla dikkat çekiyor.

Yunanistan, hem Kıbrıs meselesinin tahlilinde hem Ege ve Akdeniz’den kaynaklanan farklılıkların giderilmesinde uluslararası hukuka işaret ediyor ve Türkiye’yi zaman zaman bu kuralları ihlal etmekle suçluyor.

‘Amacımız Kıbrıs sorununu BM gündeminde tutmak’

Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Gerapetritis, ülkesinin BM Güvenlik Kurulu’ndaki geçici üyeliğine ilişkin Yunan basınına verdiği demeçlerde, bu sürecin Türk-Yunan münasebetleri ve Kıbrıs meselesine etkisi üzerine mesajlar verdi.

Gerapetritis, “1 Ocak’ta BM Güvenlik Kurulu’ndaki vazifemizi üstlendikten sonra maksadımız Kıbrıs sorununu BM’nin aktif gündeminde tutmaktır,” ifadelerini kullandı.

Yunanistan’ın BM Güvenlik Konseyi üyeliğinin, Kıbrıs probleminin müzakereler yoluyla tahlili için uluslararası baskının arttığı bir devirde başlaması açısından önemli.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs Cumhuriyeti yönetimi ve Kıbrıslı Türk önderlerle 2024 Ekim ayında bir araya gelmiş ve tarafları yeniden masaya çağırmıştı.

Gerapetritis, Guterres’in eforlarını desteklemeye devam edeceklerini kaydetti.

Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, BM parametreleri kapsamında yeni bir çözüm sürecine olumlu yaklaşıyor.

Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’taki yönetim ise eşit egemenlik ve eşit uluslararası statü dışında bir formüle sıcak bakmadıklarını kayda geçiriyor.

ABD ve Avrupa Birliği de yeni müzakerelerin bir an önce başlatılması davetini yapıyor.

BM’de yeni bir müzakere sürecinin ancak her iki tarafın da onay vermesi durumunda başlayabileceği, Yunanistan’ın geçici üyeliğinin bu durumu etkilemeyeceği değerlendirmeleri yapılıyor.

Ege problemleri nasıl etkilenir?

Yunanistan’ın öncelikleri arasında deniz seyrüsefer güvenliğine ayrı bir başlık verilmesi dikkat çekici bir gelişme.

Ancak Türk-Yunan yumuşama ve artan diyalog nedeniyle tansiyonsuz bir devirden geçiyor.

Bu nedenle Atina’nın BMGK’da deniz seyrüsefer güvenliğine öncelik vermesinin geçmişe oranla daha az önemli olduğu yorumları yapılıyor.

Yunanistan, bu kapsamda, resmi dış siyasetinin da önemli bir kaynağı olan BM Deniz Hukuku Mukavelesi’nin uygulanması için çalışmalar yapacağını bildirdi.

Türkiye, 1982 tarihli bu sözleşmeye taraf değil.

Sözleşmenin en tartışmalı hususlarından biri ülkelerin kara sularını 12 mile kadar genişletme yetkisi vermesi.

Türkiye, Yunanistan’ın Ege’de böyle bir adım atmasını savaş nedeni sayacağını TBMM kararıyla kayda geçirmişti.

Yunanistan Dışişleri Bakanı, Türkiye ile Yunanistan arasında deniz hudutlarının çizilmemiş olmasının gerilim ögesi yarattığını kaydederek, bu konunun iki ülke tarafından uluslararası hakemliğe götürülerek çözümlenebileceğini savundu.

Atina’nın bu durumunu kabul etmeyen Ankara, Ege’den kaynaklanan ve birbiriyle irtibatlı tüm sorunların bir paket olarak ele alınması gerektiğini, sorunun kara sularının belirlenmesine indirgenemeyeceğini belirtiyor.

Türk-Yunan işbirliği konseyi toplanacak

Ege sorunlarına ilişkin son dönnemdeki ilk geniş kapsamlı görüşme Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 8 Kasım 2024’te Atina’ya yaptığı ziyaret sırasında ele alınmıştı.

Tarafların bu müzakereleri 2025’in ilk aylarında düzenlenecek bir Yüksek Seviyeli İşbirliği toplantısı ile devam ettirmesi bekleniyor.

Sözkonusu toplantının Ocak ya da Şubat ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis liderliğinde Ankara’da gerçekleşmesi planlanıyor.

Tarafların bu toplantıda ekonomi, ticaret, ulaştırma, enerji ve turizm başta olmak üzere son periyotta ilerleme gösterilen alanlarda işbirliğini daha da ileriye götürecek adımları atmaları bekleniyor.

Yunan basınında çıkan haberlere göre Gerapetritis de “Niyetimiz, 2025’in ilk aylarında yapılacak Yüksek Seviyeli İşbirliği toplantısı öncesinde, her iki halkın barış ve refahına uygun olacak şekilde işbirliğimizi daha da güçlendirme yollarını araştırmaya devam etmek,” ifadelerini kullandı.

Yunanistan BMGK’ya nasıl seçildi?

BM Güvenlik Konseyi, BM’nin en güçlü karar organı.

BMGK’nın beş daimî üyesinin (ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa) yanı sıra iki yıllık rotasyonla görev yapan 10 geçici üyesi bulunuyor.

Geçici üyelelikler Afrika-Asya; Doğu Avrupa, Latin Amerika, Batı Avrupa ve diğer ülkeler olmak üzere dört bölgesel kümeye dağıtılıyor.

Bu bölgelerden aday olan ülkeler gizli oylamada 193 üye ülkenin en az üçte ikisinin oyunu alarak seçiliyorlar.

Batı Avrupa’dan aday olan Yunanistan, Haziran 2024’te yapılan oylamada 182 ülkenin oyunu alarak iki seneliğine seçildi. Aynı oylamada seçilen diğer ülkeler ise Pakistan, Panama, Danimarka ve Somali oldu.

Geçici üyelerin Güvenlik Konseyi toplantılarında oy hakkı bulunuyor ama daimî üyelerden farklı olarak veto hakkı bulunmuyor.

Yunanistan en son 2005-2006 döneminde Güvenlik Kurulu’nda temsil edilmişti.

Türkiye, BM Güvenlik Kurulu’nda 2009-2010 yılları arasında geçici olarak yer almıştı.

Görev süresi dolduktan sadece 4 sene sonra bu kez 2015-2016 dönemi için başvurmuş ancak gerekli çoğunluğu bulamadığı için elenmişti.